عوامل مهم سودآوری شرکت‌های بورسی
کامل ابراهیمیان - سودآوری شرکت‌های بزرگ بورسی تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار گرفته که خارج از شرایط بنیادین آنهاست که از آن جمله می‌توان موارد زیر را برشمرد:
در سال‌های اخیر، دولت‌ها و تصمیمات آنها به بزرگ‌ترین چالش سرمایه‌گذاری و ریسک در بورس تبدیل شده است. در حالی که بیش از ۵۰میلیون سرمایه‌گذار در بازار سرمایه حضور دارند، اتخاذ تصمیمات غیرکارشناسی و عمدتا بر مبنای درآمدزایی از شرکت‌ها نظیر افزایش غیرمنطقی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در اردیبهشت‌ماه، عرضه اجباری ارز شرکت‌ها در سامانه نیمایی و پایین‌تر از نرخ واقعی، قطع برق و گاز صنایع در فصول مختلف، انتشار اوراق تامین مالی برای پوشش کسری بودجه و فشار بر نهادهای مالی برای خرید آن و فشار مضاعف بر بانک‌ها در خصوص تخصیص تسهیلات تکلیفی و جریمه آنها به دلیل تسهیلات تکلیفی مسکن و زیرپا گذاشتن حاکمیت شرکتی و مالکیت خصوصی، به فرار سرمایه‌گذاران از بازارسرمایه منجر شده است؛ در حالی که در همه کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه نگاه دولت‌ها به بازارسر مایه، نگاهی بلندمدت و حمایتی است. منظور از حمایت، نه صرفا تزریق منابع برای حمایت سهام، بلکه تسهیلگری در قوانین و مقررات و عدم‌دست‌درازی در منابع شرکت‌ها، برای جذب سرمایه‌ها در بازارسرمایه است.
بررسی گزارش‌های ۶ماهه شرکت‌ها و صنایع نشان می‌دهد؛ عملکرد درآمدی (ریالی) شرکت‌ها بهبود پیدا کرده است، اما به دلیل افزایش هزینه‌های شرکت‌ها که ناشی از افزایش در بهای تمام‌شده به‌ویژه صنایع بزرگ به دلیل افزایش نرخ انرژی و سایر هزینه‌هاست، شاهد کاهش نسبی حاشیه سود خالص شرکت‌ها بوده‌ایم و اثر آن را بر کاهش ارزش شرکت‌ها طی چند ماه اخیر شاهد بودیم. اگرچه عملکرد برخی از صنایع، ازجمله سیمان و دارو و نیز برخی از فلزات اساسی و همچنین برخی از بانک‌ها از نظر عملیاتی بهبود داشته است.
مساله مهم تاثیرگذار بعدی بر عملکرد بازار و شرکت‌ها، روند قیمت‌های جهانی انرژی و نیز کامودیتی‌ها به‌ویژه فلزات اساسی است. در دوسال اخیر شاهد افزایش تورم جهانی و افزایش نرخ بهره در سطح جهان بودیم. از سوی دیگر به دلیل کاهش نرخ رشد اقتصادی در اقتصادهای بزرگ، از جمله چین و آمریکا و کاهش تقاضا ناشی از رشد تورم، شاهد کاهش قیمت کامودیتی‌ها و نفت به‌ویژه در یک‌سال اخیر هستیم که اثر آن بر درآمد دلاری صنایع، به‌ویژه شرکت‌های ارزآور از جمله پتروشیمی مشهود است. همچنین با کاهش اسپرد محصولات پالایشی، شاهد افت سودآوری این صنعت بوده‌ایم. با توجه به چشم‌انداز کاهش رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۴ و احتمالا عدم‌رشد در قیمت انرژی (نفت) ناشی از عرضه زیاد و کاهش تقاضا و ثبات نسبی کامودیتی‌ها به‌ویژه فلزات اساسی، در صورت عدم‌تغییر قیمت ارز، نمی‌توان انتظار رشد سودآوری بالا از این صنایع را داشت؛ هرچند وضعیت آتی نرخ ارز دارای ابهام است.
افزایش نرخ بهره در اقتصاد که نرخ آن در تامین مالی خرد به بیش از ۳۵درصد رسیده و همچنین سیاست انقباضی بانک‌مرکزی که به فشار بر صنایع در تامین مالی سرمایه در گردش منجر شده و هزینه‌های تامین مالی را افزایش داده است، همچنین وضعیت مبهم بودجه ۱۴۰۳ که منابع درآمدی آن به‌ویژه رشد منابع تبصره ۱۴ و همچنین فشار بر صنایع ناشی از نرخ بهره مالکانه و اخذ عوارض صادرات و حذف مشوق‌های مالیاتی از دیگر ابهامات و ریسک‌های پیش‌روی بازار سرمایه هستند.
سیاستگذاری صحیح سازمان بورس در پیشبرد طرح کلان افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها از یک‌سو و احتمال تصویب دوره افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها از پنج‌سال به سه‌سال برای بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی و نیز چشم‌انداز آتی نرخ ارز و رشد نقدینگی در اقتصاد و کاهش نرخ P/E آینده‌نگر بازار؛ از جمله پیشران‌هایی هستند که می‌توانند به رشد ارزش بازار و شاخص کل تا انتهای سال منجر شوند.