ارزان‌تر یا نزدیک‌تر؛ مکزیک یا ویتنام؟
کریس راجرز - مکزیک به کشوری پیشرو در حوزه انتقال صنایع تولیدی از ایالات‌متحده به این کشور و از همه مهم‌تر خارج از چین بدل شده است. طی پنج‌سال گذشته، شواهد زیادی مبنی بر بازگشت یا انتقال صنایع تولیدی به این کشور وجود دارد. اما توفیق این کشور در آینده، با توجه به رقابت شدید سایر کشورها از جمله ویتنام به‌هیچ‌وجه تضمین‌شده نیست. جایگاه مکزیک به‌عنوان مرکز یکپارچه تولید زنجیره‌های تامین، به‌ویژه در حوزه مونتاژ، برای بازار آمریکای شمالی به‌خوبی تثبیت شده است؛ روندی که با امضای پیمان «نفتا» در سال ۱۹۹۴ آغاز شد و به دنبال جایگزینی آن با توافق سه‌جانبه میان ایالات‌متحده، مکزیک و کانادا و اصلاحات بعدی، در سال ۲۰۲۰ تجدید شد.
نقاط قوت کنونی مکزیک عمدتا در حوزه مونتاژ متمرکز است. صادرات اصلی کشور که در این زمینه پیشرو است، بخش خودرو است که ۲۹٫۱درصد از صادرات کشور را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. صادرات مشتقات رایانه‌ای و عمدتا سرورها رقم ۸٫۴درصد و صادرات سایر لوازم‌الکتریکی و الکترونیکی مصرفی، ۹٫۵درصد از سهم صادرات را به خود اختصاص داده است. اما چالش پیش‌روی دولت و صنایع مکزیک، کسب اطمینان از حفظ موقعیت و جایگاه کشور با آغاز دور جدیدی از سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در حوزه‌های «برون‌سپاری به نزدیک» یا «بازگشت به خانه» است. در همین حال، در حالی که شرکت‌ها به دنبال افزایش ارزش دارایی سهامداران خود در کنار کاهش ریسک و هزینه‌ها هستند، مکزیک از جهات بسیاری کشوری دارای جاذبه است.
به‌منظور درک واضح‌تر شرایط می‌توان میزان و سهم واردات ایالات‌متحده از مکزیک را بررسی کرد. به‌عنوان مثال، سهم صدور تلویزیون از مکزیک به آمریکا از ۵۴٫۱درصد در سال ۲۰۱۶ به ۷۴٫۷درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. در مورد سرورهای رایانه‌ای، سهم واردات ایالات‌متحده از مکزیک در این فقره، در ۱۲ماه گذشته از ۷۷٫۲درصد در سال ۲۰۱۶ به ۷۹٫۳درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. طی همین مدت سهم واردات خودروهای بنزینی از مکزیک به ایالات‌متحده از ۱۸٫۶درصد در سال ۲۰۱۶ به ۳۰٫۳درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. در همین خصوص، قواعد سخت‌گیرانه‌تر کشور مبدأ برای خودروها، به‌موجب توافق سه‌جانبه ایالات‌متحده، مکزیک و کانادا که مورد بازنگری قرار گرفته ممکن است باعث شود شرکت‌ها زنجیره‌های تامین خود را مجددا سازماندهی کنند. علاوه بر این، حرکت به‌سوی زنجیره تامین خودروهای الکتریکی، ممکن است سبب ادغام بین تامین‌کنندگان قطعات ICE شود.
یکی دیگر از حوزه‌های شایسته توجه، صنعت فولاد است که در سطح جهانی تحت‌تاثیر طیف وسیعی از حمایت‌گرایی تجاری قرار گرفته است. در این میان، مکزیک توانسته است از بسیاری از تعرفه‌های ایالات‌متحده اجتناب کند و سهم صادرات خود به آمریکا را به میزان چشمگیری افزایش دهد. بااین‌حال، همه عوامل هم به تعرفه‌ها مربوط نمی‌شود. به‌عنوان مثال، تغییر ذائقه مصرف‌کنندگان کمک کرد سهم مکزیک از صادرات نوشیدنی به ایالات‌متحده از ۶۳٫۷درصد در سال ۲۰۱۶ به ۸۰٫۲درصد در ۱۲ماه منتهی به ۳۱مه ۲۰۲۳ برسد.
پرواضح است که تصمیم بسیاری از کسب‌وکارها و شرکت‌ها برای خارج‌کردن منابع خود از چین برای کشورهایی نظیر مکزیک و ویتنام بسیار سودمند بوده است. در این میان در حالی که محتمل است بسیاری از صادرکنندگان، بعد از خروج از چین، به دلیل برخورداری ویتنام از پتانسیل صرفه به مقیاس به‌عنوان یک کشور جذاب برای تولید و ارسال محصولاتشان به سراسر جهان نگاه کنند و آن را در اولویت قرار داده باشند باید گفت، تمرکز مکزیک صرفا روی بازار ایالات‌متحده است و بخش اصلی مراودات این دو کشور محدود به یکدیگر بوده است. داده‌های موسسه «اس‌اند پی گلوبال» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ میزان صادرات مکزیک، در چارچوب توافق‌نامه‌های تجارت آزاد با آمریکا و کانادا، ۹۶درصد بود. این در حالی است که میزان تجارت مکزیک با اتحادیه اروپا و اتحادیه تجارت آزاد اروپایی، تنها ۱۰درصد بوده است.
از طرف دیگر، به دنبال وضع تعرفه‌های محدودکننده بر واردات محصولات چینی به آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، سهم مکزیک از صادرات محصولات خود به ایالات‌متحده از ۱۵٫۵درصد در سال ۲۰۱۶ به ۱۷٫۲درصد در ۱۲ماه منتهی به ۳۱ مه ۲۰۲۳ افزایش یافت. در این میان سهم ویتنام در این دوره از ۱٫۹درصد به ۳٫۸درصد رسیده است.
اما با نگاهی به آینده، یکی از چالش‌های شرکت‌هایی که به دنبال راه‌اندازی خط تولید در مکزیک هستند، رقابت‌پذیری هزینه نیروی کار است. داده‌های این موسسه نشان می‌دهد، دستمزد نیروی کار در بخش تولید مکزیک در مقایسه با چین و حتی ویتنام بالاتر است که این عامل خود می‌تواند در تصمیم کسب‌وکارها برای انتخاب مکزیک تاثیرگذار باشد. به‌علاوه درصد ریسک عملیاتی در مکزیک در طیف گسترده‌ای از حوزه‌ها در مقایسه با چین و ویتنام بالاتر است. در پایان باید گفت، نزدیک‌تر بودن به بازارهای مصرف‌کننده، لزوما همیشه تضمینی برای تحویل به‌موقع یا داشتن ریسک کمتر ترانزیت کالا نیست. در واقع، درصد ریسک ترانزیت و حمل بار در مکزیک در مقایسه با چین و ویتنام خیلی بالاتر است.