تاریخ برای اقتصاد مهم است؛ اما…
علی مزیکی - جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۳ به دلیل تحقیقات ارزشمند خانم کلودیا گلدین در زمینه حضور زنان در بازار کار به این استاد تاریخ اقتصاد دانشگاه هاروارد آمریکا تعلق گرفت. از بنده خواسته شد تا از دید مطالعات تاریخی اقتصاد در این مورد اظهارنظر کنم. مطالعات تاریخی علم اقتصاد، زمینه‌ای ارزشمند برای نظریه‌ها و عملکردهای اقتصادی معاصر فراهم کرده و در این چارچوب فهم چگونگی تکامل ایده‌های اقتصادی در طول زمان را امکان‌پذیر می‌کند. به طور کلی تجزیه و تحلیل تاریخ علم اقتصاد به شناسایی اشتباهات و شکست‌های گذشته کمک می‌کند و بینش‌هایی درباره جلوگیری از همان خطاها در زمان حاضر و آینده فراهم می‌سازد. به علاوه، این مطالعات پایه‌های فلسفی برای افکار اقتصادی فراهم کرده و به اقتصاددانان کمک می‌کند تا اصول و فرضیات اساسی را درک کنند.
البته استفاده از داده‌های تاریخی مشکلاتی نیز دارد. منتقدان می‌گویند که شرایط و زمینه‌های اقتصادی در طول زمان تغییر می‌کند و مطالعات تاریخی ممکن است همیشه به صورت مستقیم برای شرایط فعلی قابل استفاده نباشند. آنچه در گذشته موفق یا ناموفق بوده، ممکن است امروز همان تاثیرات را نداشته باشد. این مساله بسیار اساسی است و حتی در مواردی اسامی اساسی مربوط به خودش را نیز دارد. برای مثال لوکاس اثر اجرا شدن سیاست را بر خود پیش‌فرض‌ها موثر می‌داند و آثار این موضوع در ادبیات تحت عنوان «انتقاد لوکاس» مطرح شده است. در این مورد رای و نظر ابن‌خلدون نیز خالی از لطف نیست.
ابن‌خلدون تا حد زیادی به شیوه تاریخ‌نگاری متاخرین خودش انتقاد شدیدی داشته و فکر می‌کند شیوه روایی وقایع تاریخی اشتباه‌برانگیز نیز هست. او فکر می‌کرد که در استفاده از تاریخ باید یک تفکر به‌اصطلاح سیستمیک داشت که براساس آن داستانی از دل آن تاریخ‌نگاری استخراج شود، نه اینکه صرفا آنچه رخ داده روایت شود. به نظر باید به منتقدان و طرفداران این رویکرد اعتبار داد و خود اعطای این جایزه نیز تا حدی بیانگر اهمیت موضوع مطالعات تاریخی اقتصاد است. البته امروزه با پیشرفت تکنولوژی داده و دستیابی به داده‌های زیاد شاید انتقاد منتقدان به مطالعات این‌چنینی کمتر وارد باشد؛ اما باید گفت که این انتقاد همچنان موجود است و باید در طول مسیر علمی در این مورد مداقه کرد تا مبادا به دلیل داده‌های بریده‌شده بخشی از حقیقت کاربردی را از دست بدهیم.