ریسک‌های تغییر اقلیم برای صنعت بیمه
امیر شاملویی - در چند سال گذشته اهمیت تغییر اقلیم بیش از پیش مشخص شده است. سال ۲۰۲۳ گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ بود و بسیاری از نقاط جهان با گرمای بی‌سابقه دست به گریبان بودند. اما این گرمایش تنها به بالا رفتن دما منحصر نمی‌شود و پیامدهای تغییر اقلیم دامنه بسیار گسترده‌تری به خود می‌گیرد؛ از سیلاب‌های شدید گرفته تا خشکسالی و آتش‌سوزی در مناطق جنگلی. به نظر می‌رسد در طول زمان از خسارات جانی بلایای شدید ناشی از تغییر اقلیم کاسته شده، اما خسارات مالی آنها افزایش پیدا کرده است. در سال گذشته میلادی ۳۷فاجعه اقلیمی با زیان بیش از یک‌میلیارد دلار در دنیا رخ داد که از نظر خسارات ناشی از فجایع اقلیمی رکورد محسوب می‌شود.
مدتی پیش، گزارشی منتشر شد مبنی بر اینکه شرکت‌های بیمه در کشورهای توسعه‌یافته اقدام به افزایش هزینه‌های بیمه برای مسکن‌هایی کرده‌اند که در مناطق پرتنش اقلیمی قرار گرفته‌اند. در برخی موارد، حتی پوشش بیمه برای این مکان‌ها قطع شده است و شرکت‌های خصوصی از بیمه کردن چنین مناطقی دست کشیده‌اند. این مساله برای کسانی که اقدام به بیمه کردن و دریافت وام برای خرید خانه می‌کنند، گران تمام می‌شود؛ چرا که شرط دریافت وام مسکن در برخی از کشورها داشتن بیمه است و سازوکار خرید خانه در غالب این کشورها دریافت وام‌های بزرگ نسبت به قیمت خانه است.
درست است که تغییر اقلیم برای بیمه حوادث به‌خصوص در مناطق پرتنش اقلیمی نقش دارد، اما ریسک‌های گرم‌تر شدن کره زمین از جوانب دیگری نیز برای صنعت بیمه مهم است و بر آن تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، می‌توان به بیمه کشاورزی یا بیمه روستایی اشاره کرد. نگاهی به تعداد اعضای صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر نشان می‌دهد که تعداد ساکنان روستاها که عضو این بیمه هستند از ۱٫۱میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ به ۱٫۸میلیون نفر در سال ۱۴۰۱ رسیده است که بیانگر افزایش ۶۶درصدی این اعضا در این مدت است. این اعضا به‌خصوص در کشورهایی که احتمال دارد بر اثر تغییرات اقلیمی با تنش آبی روبه‌رو شوند، پتانسیل روبه‌رو شدن با نوساناتی را در تولید محصول دارند.
بیمه محصولات کشاورزی در ایران به طور کلی شامل ۱۵۷محصول می‌شود که کشاورزان را از زیان شدید در مقابل بلایای طبیعی مصون می‌دارد. گندم یکی از مهم‌ترین محصولاتی است که نسبت به تغییرات اقلیمی حساس است. طبق مطالعاتی که جوادی و همکاران در سال ۲۰۲۳ انجام دادند، تولید دو محصول استراتژیک ایران یعنی برنج و گندم با گرم‌تر شدن هوا مورد بررسی قرار گرفته است. طبق شبیه‌سازی آنها که داده‌های دما و بارش را از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۹ بررسی کردند، در یک سناریوی متوسط در سال‌های آتی، تولید محصول گندم دیم ۴۲درصد، محصول گندم آبی ۲۹درصد و محصول برنج ۲۱درصد افت می‌کند. این افت علاوه بر آنکه روی درآمدزایی کشاورزان تاثیرگذار است، می‌تواند فشارهایی نیز بر بیمه محصولات کشاورزی و بیمه‌های روستایی وارد کند.
در این شرایط، در کنار افت درآمدزایی کشاورزان و روستاییان، ممکن است حق بیمه برای پوشش ریسک بالاتر رود یا در صورت عدم‌افزایش حق بیمه، هزینه واردشده به بیمه‌های دولتی فعال در این موضوع افزایش یابد. این مسائل و اهمیت تغییر اقلیم در جهان و به‌خصوص منطقه خاورمیانه باعث می‌شود تا نسبت به شناسایی ریسک‌های آن و تاثیرات آن بر صنایع مختلف دقت بیشتری داشته باشیم؛ چرا که تغییرات اقلیمی می‌تواند ریسک‌های موجود را به نحوی متفاوت از آنچه می‌شناختیم، تغییر دهد.