نغمه‌های بیت‌کوین و موسیقی اقتصاد کلان
آتنا جعفری - بیش از ۱۵ سال از تولد بیت‌کوین به‌عنوان پیش‌قراول این بازار مالی فناورانه می‌گذرد و دیگر نام بیت‌کوین تداعی‌کننده فعالیت‌های مجرمانه و غیرقانونی نیست. رقص نماد BTC در فهرست بورس‌های بزرگ، جدیدترین نمایش چشم‌نواز بازار ارزهای دیجیتال است. البته پیش‌ازاین نیز بیت‌کوین را در فهرست دارایی شرکت‌های بزرگ، کیف پول افراد مشهور و این اواخر نرم‌افزارهای بانکی دیده بودیم. این مسیر برای ما یادآور روزهای سرکوب فناوری، انکار آن، پذیرش محتاطانه و درنهایت حرکت به سمت «پذیرش عمومی» است.
با حرکت در مسیر پذیرش عمومی، اهمیت «شناخت و آگاهی»، به دلیل ورود مخاطبان جدید و گاه کم‌اطلاع‌تر بیشتر می‌شود؛ بالاخص در اینجا که با یک بازار مالی نسبتا جدید و تا حدودی متفاوت روبه‌رو هستیم. بیایید به یکی از اولین سوالات معامله‌گران در مواجهه با بازار ارزهای دیجیتال پاسخ دهیم. سوالی که برای اکثر تریدرهای جدیدالورود مطرح می‌شود این است: آیا شیوه تحلیل و پیش‌بینی نوسانات قیمت رمزارزها به‌طورکلی با بازارهای مالی قدیمی‌تر همچون بورس، طلا و ارز متفاوت است؟ در این مطلب قصد داریم ببینیم که این رقاص جسور، با هارمونی بازارهای سنتی همگام است یا خیر.
بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد که بیت‌کوین در حال هم‌نوازی با دیگر نغمه‌های بازارهای بزرگ مالی است. همبستگی این رمزارز با شاخص‌های کلیدی در تحلیل بازارهای مالی، مانند شاخص اس‌اند پی ۵۰۰، شاخص دلار آمریکا و نرخ تورم در حال افزایش است. به‌عنوان‌مثال، در سال ۲۰۲۲، ضریب همبستگی بیت‌کوین با شاخص اس‌اند پی ۵۰۰ از ۰٫۳ در سال ۲۰۲۰ به ۰٫۷ افزایش یافت. این ارتباط نشان می‌دهد که بیت‌کوین تا حدودی به جریان اصلی اقتصاد جهانی نزدیک شده است. شاخص‌های اقتصادی کلان مانند تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورهای بزرگ، نرخ بیکاری، نرخ بهره بانکی و شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، خصوصا در ایالات‌متحده آمریکا، چین، اروپا و ژاپن به طور مستقیم و غیرمستقیم بر تقاضا برای ارزهای دیجیتال و تمایل سرمایه‌گذاران به ریسک‌پذیری اثر می‌گذارند. روشن است که دنبال‌کردن شاخص‌های یادشده در گزارش‌های اقتصادی دوره‌ای که از سوی این کشورها منتشر می‌شود به درک روشن‌تر معامله‌گران، به‌خصوص سرمایه‌گذاران بلندمدت از آینده کمک می‌کند.
حال که تا حدودی به این همبستگی فزاینده پرداخته‌ایم بهتر است به عواملی که در پس این هم‌نوازی قرار دارند اشاره کنیم؛ عواملی مانند حمایت قانون‌گذاران، ورود بازیگران نهادی، رشد صرافی‌های رمزارز و توجه بیشتر رسانه‌ها، نقشی کلیدی در این همبستگی ایفا می‌کنند. البته باید در نظر داشته باشیم که ورود سرمایه‌گذاران نهادی مهم‌ترین عاملی است که تقاضا را برای دارایی‌های رمزنگاری‌شده افزایش داده و به نوسانات آن نظم بیشتری بخشیده است؛ چرا که فناوری ارزهای دیجیتال نشان داده به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و قانون‌گریزش همواره قانون‌گذار را به دنبال خود کشانده و نه بالعکس. از سوی دیگر همان‌طور که عنوان شد، نقش صرافی‌های رمزارز غیرقابل‌انکار است.
این صرافی‌ها با فراهم‌کردن بستری برای تبادل آسان رمزارزها ظرفیت این بازار را افزایش داده و به هماهنگی آن با سایر بازارهای مالی کمک کرده‌اند. هرچند در بین جامعه اصیل رمزارز و بلاک‌چین، از «صرافی‌های متمرکز» و «سازمان‌های مالی متمرکز» همچون بورس و بانک به‌عنوان دروازه‌های محدودکننده و متمرکزساز یاد می‌شود؛ اما برای گذار از زیست‌بوم مالی متمرکز فعلی به زیست‌بومی با محصولات و خدمات غیرمتمرکزتر (Peer to Peer) ناگزیر به انتخاب این گزینه‌ها هستیم. هرچه باشد در حال حاضر اعتماد عمومی مردم جهان به ساختارهای متمرکز، به‌خصوص در کشورهایی که ثبات اقتصادی بیشتری دارند، بیشتر است.
از همین روست که می‌بینیم بیشتر سرمایه‌گذاران حقیقی و کوچک دنیای رمزارزها (علاقه‌مندان واقعی رمزارزها)، از مردم کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته هستند. بیش از ۹۹درصد مردم کشورهایی نظیر نیجریه بنابر نظرسنجی اخیر موسسه معتبر Consensys با رمزارزها آشنا هستند. همچنین در ترکیه که بنا بر اطلاعات وبگاه Statista در جایگاه چهاردهم جهان از نظر تعداد افراد فعال در بازار ارزهای دیجیتال قرار دارد چنین است. راستی چرا جای دور برویم! کشور خودمان ایران بنابر آمار مختلف داخلی و گزارش وبگاه کوین مارکت‌کپ، نزدیک به ۲۰میلیون نفر دارنده ارز دیجیتال را در خود جای داده است.
البته لازم به ذکر است همبستگی روبه‌افزایش بازار رمزارزها با سایر بازارهای مالی، چالش‌های جدیدی را پیش‌روی تحلیلگران گذاشته است. سرمایه‌گذاران ازاین‌پس برای موفقیت بیشتر و پیش‌بینی دقیق‌تر باید علاوه بر روش‌های جاافتاده، همچون تحلیل فنی (تکنیکال)، بنیادی (فاندامنتال) و درون زنجیره‌ای (آنچین)، به شاخص‌های کلیدی اقتصاد کلان مانند نرخ تورم، سیاست‌های پولی و نرخ بهره نیز گوش فرادهند. شاخص اس‌اند پی ۵۰۰: شاخص اس‌اند پی ۵۰۰ مخفف عبارت Standard & Poor's ۵۰۰ و یک شاخص وزن‌دهی‌شده براساس ارزش بازار ۵۰۰شرکت پیشرو در معاملات بورس ایالات‌متحده آمریکاست. این شاخص به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بازار سهام در جهان شناخته می‌شود و با رهگیری عملکرد ۵۰۰شرکت بزرگ از ۱۱بخش مختلف اقتصادی، وضعیت کلی بورس ایالات‌متحده را نشان می‌دهد. توجه به نرخ همبستگی قیمت بیت‌کوین با این شاخص باید از دو منظر مورد اهمیت معامله‌گران بازار ارزهای دیجیتال قرار بگیرد:
اولا این شاخص دریچه‌ای به قلب تپنده اقتصاد آمریکاست و نه‌تنها وضعیت فعلی بازار را نشان می‌دهد، بلکه به‌عنوان یک قطب‌نما، مسیریابی سرمایه‌گذاران را در دنیای پیچیده بازارهای مالی آسان‌تر می‌کند. بسیاری از این شرکت‌ها (خصوصا شرکت‌های فناوری‌محور مانند گوگل) و حتی مدیران و سرمایه‌گذاران ارشد آنها، به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با بازار رمزارزها مرتبط هستند یا در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. پس طبیعی است که ضربان منظم این شاخص فرصتی برای جاه‌طلبی این شرکت‌ها به‌منظور سرمایه‌گذاری در سایر بازارها و فناوری‌ها فراهم کند.
ثانیا، وقتی به همبستگی خارجی بیت‌کوین با شاخص اس‌اند پی ۵۰۰ اشاره می‌کنیم، نباید همبستگی داخلی بیت‌کوین با سایر آلت‌کوین‌ها را فراموش کنیم. در حال حاضر دامیننس (سلطه) بیت‌کوین بر بازار رمزارزها ۵۲درصد است و این رمزارز به‌تنهایی بیش از نیمی از سرمایه کل بازار را به خود جذب کرده است. با دانستن این موضوع علت تاثیرگذاری نوسانات بیت‌کوین بر سایر آلت‌کوین‌ها منطقی‌تر می‌شود. براساس داده‌های منتشرشده اخیر از سوی گوگل فایننس به تاریخ ۳۱ مارس (۱۲فروردین)، شاخص اس‌اند پی ۵۰۰ توانسته بهترین عملکرد سه‌ماه اول خود را در پنج‌سال گذشته، با رشد ۱۰٫۱۶درصدی به ثبت برساند. البته در همین حین میانگین سود استیکینگ رمزارزها در پلتفرم‌های وب۳ یا متمرکز، ۴۵۰درصد بیشتر از میانگین سود پرداختی به سرمایه‌گذاران شاخص اس‌اند پی ۵۰۰ بوده است.
نرخ بهره بانکی ابزاری کارآمد در اختیار سیاستگذاران اقتصادی است تا به کمک آن تورم را کنترل و رشد اقتصادی را هدایت کنند. اما این نرخ چه ارتباطی با رمزارزها، به‌ویژه بیت‌کوین دارد؟ لازم به توجه است که تغییرات نرخ بهره بر همه بازارهای مالی تاثیر بسزایی دارد و بازار رمزارز نیز از این قاعده مستثنی نیست. افزایش نرخ بهره جذابیت سرمایه‌گذاری در دارایی‌های کم‌ریسک مانند سپرده‌های بانکی را افزایش می‌دهد و سرمایه‌گذاران را از دارایی‌های پرریسک مانند رمزارزها دور می‌کند. این امر درنهایت موجب کاهش تقاضا برای رمزارزها و افت قیمت آنها می‌شود. اگر توجه کرده باشید همواره بعد از اعلام تغییرات نرخ بهره یا کمی پیش و بعد از آن التهابات بازار به اوج خود می‌رسد. از سوی دیگر کاهش نرخ بهره، تاثیر عکس بر قیمت رمزارزها گذاشته و موجب افزایش تقاضا برای ارزهای دیجیتال و رشد قیمت آنها می‌شود.
رابطه نرخ بهره فدرال و نرخ تامین مالی فدرال با قیمت رمزارزها بسیار پیچیده است و اثرات متفاوتی بر این بازار می‌گذارد. حتی در مواقعی که انتظارات عمومی و پیش‌بینی‌ها رنگ و بوی افزایش نرخ می‌دهند، ثابت نگه‌داشتن نرخ از سوی کمیته بازار آزاد فدرال (FOMC) موجب هیجانات صعودی و خوشحالی گاوهای بیت‌کوین می‌شود؛ دقیقا مانند اتفاقی که در ۲۰ مارس ۲۰۲۴ (اول فروردین ۱۴۰۳) افتاد. در این روز، نرخ بهره ثابت ماند و قیمت بیت‌کوین را که در دو روز قبل، حدود ۸درصد کاهش یافته و به محدوده ۶۰هزار دلار رسیده بود، با حدود ۱۰درصد بازیابی به محدوده ۶۶هزار دلار رساند.
این شاخص معیاری برای سنجش تورم است و نقشی اساسی در تحلیل بازارهای مالی ایفا می‌کند. تحلیلگران بازار رمزارز از Consumer Price Index به‌عنوان ابزاری برای پیش‌بینی روندهای آتی بازار استفاده می‌کنند. افزایش این شاخص، نشان‌دهنده تورم و کاهش ارزش پول است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران ممکن است به دنبال پناهگاه‌های امنی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود باشند. در این وضعیت بیت‌کوین و سایر رمزارزها، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و ضدتورمی، گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران هستند. بررسی داده‌های تاریخی نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی بین CPI و قیمت بیت‌کوین وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، در ماه مارس ۲۰۲۱، شاخص قیمت مصرف‌کننده ایالات متحده به ۲٫۶درصد افزایش یافت که بالاترین رقم در یک‌سال پیش از آن بود. در پی انتشار این خبر، قیمت بیت‌کوین در عرض چند روز از ۵۰هزار دلار به ۶۰هزار دلار افزایش یافت. لازم به توضیح است که همبستگی بین CPI و قیمت رمزارزها، همیشگی نیست و در برخی موارد، ممکن است شاهد عدم‌تطابق بین این دو روند باشیم.
پیش‌بینی‌ها از ثابت نگه‌داشتن نرخ بهره از سوی ایالات‌متحده و حتی کم‌کردن آن حکایت دارد. فدرال‌رزرو از سال ۲۰۲۲ نرخ بهره را به طور پیوسته افزایش داده تا با تورم مقابله کند. از سوی دیگر، داده‌های تورم که در ژانویه ۲۰۲۴ منتشر شد، نشان‌دهنده ادامه رونق در اقتصاد آمریکا بود. با احتمال کاهش تورم در ماه‌های آتی، کاهش نرخ بهره در سه مرحله دور از انتظار نخواهد بود. در صورت عملی‌شدن این پیش‌بینی‌ها، شرایط برای گسترش سیاست‌های انبساطی و در پی آن رشد بازارهای مالی مهیا می‌شود. باید در نظر بگیریم که شرایط اقتصادی ممکن است به‌یکباره در پی تغییر سیاست‌های کشورهای بزرگ، وقوع حوادثی نظیر جنگ اوکراین و روسیه یا همه‌گیری‌هایی نظیر کرونا، دستخوش تغییر شود. در نتیجه رصد تحولات و بررسی تمام شاخص‌های مهم اقتصادی یادشده، امری حیاتی برای موفقیت معامله‌گران در بازار رمزارزهاست.