ترازنامه بانک‌ها چه اقلامی را دربر می‌گیرد؟

بمنظور شناخت و آگاهی از این موضوع که بانک‌ها چگونه عمل می‌کنند، ابتدا باید ترازنامه آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد، که براین اساس باید با اقلام ترازنامه آشنا شویم.

در واقع ترازنامه گزارشی است که وضعیت مالی یک موسسه را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد.

از سوی دیگر در کنار ترازنامه دو نوع دیگر از صورت‌های مالی برای هر موسسه وجود دارد که از آن‌ها برای تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی استفاده می‌شود و براین اساس این اسناد را با نام صورت حساب سود و زیان و صورت حساب گردش (جریان) می‌شناسند.

می توان اینطور گفت که ترازنامه بانک‌ها شامل فهرست دارایی‌ها (مصارف وجوه بانک)، بدهی‌ها (منابع وجوه بانک) و حقوق صاحبان سرمایه است و همانطور که از نام ترازنامه متوجه می‌شویم این فهرست‌ها باید تراز باشند، در واقع مجموع بدهی‌های یک بانک بعلاوه سرمایه آن باید برابر کل دارایی یک بانک باشد.

در زمانی که یک طرف ترازنامه یک بانک با طرف دیگر آن اختلاف داشته باشد، بانک ناتراز خواهد شد.

صورت سود و زیان نیز شامل درآمد‌ها و هزینه‌ها و صورت وجوه نقد شامل جریان ورود و خروج وجوه نقد است و با توجه به این موضوع بانک‌ها از طریق استقراض و انتشار انواع دیگر بدهی‌ها مانند سپرده‌ها، وجوه مورد نیاز خود را به دست می‌آورند.

در واقع آن‌ها این وجوه را برای ایجاد دارایی‌هایی مانند اوراق بهادار و وام مورد استفاده قرار می‌دهند و در کشور‌هایی که در نظام بانکداری آن‌ها به ربا توجه نمی‌شود، بانک‌ها از اختلاف بهره دریافتی بابت وام‌های پرداختی و دارایی‌هایی که به شکل اوراق بهادار نگهداری می‌کنند و بهره و سایر مخارج پرداختی بابت بدهی‌ها، سود کسب می‌کنند.

توجه داشته باشید که در کشور‌هایی که نظام بانکداری آن‌ها مبتنی بر شریعت عمل می‌کند، محدودیت‌ها و حدود شرعی نیز در نظر گرفته می‌شود و کسب سود بانک‌ها از طریق عقود اسلامی انجام می‌شود.

در این میان مهمترین عقود اسلامی قرض‌الحسنه، مضاربه، مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، فروش اقساطی، معاملات سلف، اجاره به شرط تملیک، جعاله، مزارعه، مساقات و خرید دین است که از هر کدام از آن‌ها متناسب با نیاز و شرایط، استفاده می‌شود.

بطور ساده تر می توان گفت؛ ترازنامه بانک‌ها به طور کلی این خاصیت را دارد که: کل دارایی‌ها = کل بدهی‌ها + سرمایه است.

تصویری از نمونه ترازنامه یک بانک و جزئیات اقلام