دلیل کاهش سطح آب دریای خزر چیست؟

مهدی رهنما، رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور در تشریح جزئیات عوامل موثر در پسرفت آب دریای خزر طی سال ‌های اخیر گفت: این وضعیت هم عامل انسانی و هم عامل طبیعی دارد.

وی تصریح کرد:عمیق‌ترین بخش دریای خزر به سمت ایران است؛ بنابراین تاثیر رودخانه ولگا و سدهای آن بر ایران به‌ قدری نیست تا به عنوان یک عامل موثر بر کاهش سطح دریا در سمت کشورمان از آن نام ببریم، طبق بررسی‌های صورت گرفته از دهه ۵۰ شمسی تا اواخر سال ۱۴۰۲ سطح آب دریای خزر دوره نوسانی داشته است. با مقایسه آن با عوامل طبیعی می‌بینیم تغییرات اقلیمی عامل مهمی در پسرفت آب دریای خزر بوده است.

رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور با بیان اینکه کمترین سطح آب دریای خزر حدود سال ۵۶ شمسی ثبت شد و تقریبا منفی ۳۰ متر بود، افزود: سطح آب این پهنه آبی از سال ۵۷ افزایش یافت و بیشترین‌ میزان آن دهه ۷۰ ثبت شد.

وی ادامه داد: از این زمان دوباره روند کاهشی آن آغاز شد و تنها طی ۲ سال افزایش یافت و در حال حاضر به حدود منفی ۲۷ متر کاهش سطح آب رسیده‌ایم.

رهنما با اشاره به علل کاهش سطح آب دریای خزر، اظهار کرد: میزان آب ورودی به این دریا کاهش یافته است.

وی افزود: مستحدثاتی روی رودخانه‌هایی مانند سفیدرود و سایر رودخانه‌هایی که از رشته کوه البرز سرچشمه می‌گیرند و وارد دریای خزر می‌شوند، احداث شده است که جریان آب رودخانه‌ها را ذخیره می‌ کنیم؛ بنابراین ورودی‌های آب دریای خزر را کاهش داده‌ایم.

رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور همچنین گفت: میزان جمعیت ساکن در سواحل دریای خزر به دلیل رشد جمعیت، همچنین مهاجرت‌ های انجام شده به این منطقه افزایش زیادی پیدا کرده که سبب افزایش مصرف آب به‌ ویژه منابع آب زیرزمینی که ارتباط مستقیم با آب دریا دارد، شده است و این عوامل در کنار تغییرات اقلیمی، کاهش بارش و افزایش دما موجب کاهش سطح آب دریای خزر شده است.

وی در ادامه با اشاره به تبعات پسرفت آب دریای خزر نیز گفت: تداوم این وضعیت موجب بی‌استفاده شدن بندرهای شمالی کشور می‌شود و آن‌ها را باید به عمق بیشتر دریای خزر منتقل کنیم.

رهنما افزود: علاوه بر آن منبع رطوبتی برای منطقه کاهش می‌یابد و سبب افزایش شدت تغییرات اقلیمی می‌شود؛ به عنوان نمونه زمانی که دریاچه ارومیه وضعیت عادی داشت، به عنوان یک منبع رطوبتی به افزایش میزان بارش در منطقه کمک می‌کرد.

رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور با تاکید بر اینکه تداوم پسرفت دریای خزر در برخی مناطق نظیر بخش‌ های شرقی دریا مانند خلیج گرگان، می‌تواند این پهنه را به کانون گردوغبار تبدیل کند، به تاثیر همکاری کشورهای حاشیه خزر بر تراز آبی مطلوب این پهنه آبی، اشاره کرد و گفت: تشکل‌ های بین ‌المللی اگر در حد موافقتنامه باشد، ‌موجب بروز اتفاق خاصی در حوزه دریای خزر نمی‌شود.

وی افزود: در واقع سال‌ هاست که سطح آب دریای خزر با نوساناتی همراه است و بیشترین تاثیر را روی روسیه گذاشته است و سبب شده بسیاری از تاسیسات کنار دریا را از دست دهد، تا زمانی که به این نتیجه نرسیم در منفعت و ضرر این اکوسیستم آبی شریک هستیم به نتیجه مناسبی دست نخواهیم یافت.

رهنما با بیان اینکه یک برنامه جامع مدیریتی با ضمانت اجرایی برای دریای خزر لازم است تا همه کشورهای حاشیه خزر متعهد شوند و بر اساس آن عمل کنند، تصریح کرد: به عنوان نمونه همه کشورها حق ‌آبه زیست ‌محیطی دریای خزر پرداخت کنند. علاوه بر آن از نظر پژوهشی همکاری و بانکی از پژوهش ‌های انجام شده درباره دریای خزر ایجاد کنیم و براساس آن برای این پهنه آبی تصمیم بگیریم.