آمریکا دیگر باید با ایران به‌عنوان یک قدرت هسته‌ای رفتار کند
جو بایدن در کنفرانسی خبری گفته بود، «از اینکه ایران همچنان موافق حضور در مذاکرات و گفتگوهای مستقیم با ما و شرکایمان در خصوص نحوه حرکت به جلو و الزامات بازگشت (به برجام) است، خشنودم.»
دانیله پلتکا، محقق انستیتوی امریکن انترپرایز در یادداشتی در نشریه فارن پالسی نوشت: تنها چند ماه مانده به آغاز به کار دولتش، جو بایدن در کنفرانسی خبری گفته بود، "از اینکه ایران همچنان موافق حضور در مذاکرات و گفتگوهای مستقیم با ما و شرکایمان در خصوص نحوه حرکت به جلو و الزامات بازگشت (به برجام) است، خشنودم. » این صریح‌ترین اظهارات وی در قامت رئیس جمهور درباره سیاست خارجی دولت فعلی آمریکا در قبال ایران بود.
در ادامه این مطلب آمده است: اما با گذشت تقریبا ۳ سال از آن سخنان، آن گفتگوها مدتهاست که از هم پاشیده و جای آن را هیچ گرفته است. بر اساس تحقیقی که از اعضای دموکرات و جمهوری خواه کنگره، مقام‌های دولتی، دیپلمات‌های خارجی و کارشناسان مسائل ایران انجام شده، دولت بایدن اکنون هیچ سیاست مشخصی در قبال ایران و برنامه هسته‌ای این کشور ندارد. در سخنرانی سالانه رئیس جمهور آمریکا در کنگره نیز، بایدن تنها یک اشاره گذرا به ایران داشت. نداشتن خط مشی مشخص در بدترین زمان ممکن رخ می‌دهد.
انستیتوی علوم و امنیت بین الملل به صورت منظم ارزیابی‌هایی را در خصوص وضعیت برنامه هسته‌ای ایران منتشر می‌کند. بر اساس ارزیابی این موسسه در حال حاضر زمان گریز هسته‌ای ایران (مدت زمان مورد نیاز برای مونتاژ یک سلاح هسته‌ای) به صفر رسیده است. این عملا بدان معناست که ایران از اورانیوم کافی با غنای تسلیحاتی برای ساخت یک بمب در طی چند روز برخوردار است و می‌تواند طی مدت ۳۰ روز ۶ بمب اتم مونتاژ و تولید نماید. در نشست ۴ مارس شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بدون تایید اعداد و ارقام ادعایی انستیتوی علوم و امنیت بین الملل تصریح کرد که این نهاد بین المللی اطلاع چندانی از آنچه در ایران می‌گذرد ندارد.
در نشست قبلی شورای حکام در نوامبر ۲۰۲۳، مجموعه‌ای از نگرانی‌ها در خصوص مسائل حل نشده برنامه هسته‌ای ایران از جمله کوتاهی این کشور در اشتراک گذاری اطلاعات هسته‌ای بر اساس حقوق بین الملل در خصوص وجود ذرات اورانیوم در سایت‌های مختلف شامل ورامین و تورقوزآباد مطرح شده بود. تهران همچنین ابهامات موجود درباره سوالات قبلی آژانس را برطرف نکرده است. در عوض دولت ایران در سپتامبر ۲۰۲۳ به تلافی تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا تصمیم به اخراج تعدادی از بازرسان آژانس گرفت.
اما علیرغم پیشرفت‌های حاصل شده در برنامه هسته‌ای ایران و تصمیم این کشور مبنی بر غنی سازی ۶۰ درصدی اورانیوم، دولت بایدن هیچ اظهارنظر رسمی‌ای مبنی بر اینکه سیاست قبلی‌اش در قبال ایران را کنار گذاشته منتشر نکرده است. کولین کاهل، یک مقام سابق پنتاگون در فوریه ۲۰۲۳ به کنگره گفت، «همچنان این نظر وجود دارد که اگر شما بتوانید موضوع را از طریق دیپلماتیک حل و فصل کنید و مجددا محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران را برقرار نمایید، بهتر از گزینه‌های دیگر است. اما در حال حاضر برجام در حالت تعلیق قرار دارد.» بایدن در نوامبر ۲۰۲۲ در تجمع حامیانش به یکی از حاضران گفته بود توافق هسته‌ای «مرده» است. زمانی که رابرت مالی، نماینده ویژه در امور ایران به دلیل زیر پا گذاشتن مسائل امنیتی از سمت خود کنار گذاشته شد، به نظر می‌رسید که تمام امیدها برای احیای توافق هسته‌ای از بین رفته است.
بسیاری انتظار داشتند دولت بایدن با هدف دستیابی به یک توافق جدید و بهتر رژیم تحریم‌ها علیه ایران را که قبل از روی کار آمدنش برقرار شده بود از سر بگیرد. اما این اتفاق رخ نداد. در عوض، بخش عمده گام‌های برداشته شده در هنگام ورود بایدن به کاخ سفید در سال ۲۰۲۱ نظیر حذف نام گروه حوثی‌های یمن از فهرست گروه‌های تروریستی و کاهش سختگیری‌ها بر ناقضان تحریم نفتی ایران همچنان پابرجا باقی مانده است.
گروهی از سناتورهای آمریکایی اوایل امسال در نامه‌ای ضمن انتقاد از عدم اجرای سختگیرانه تحریم‌های نفت مدعی شدند که ایران در حال حاضر روزانه بیش از ۱٫۴ میلیون بشکه نفت می‌فروشد که دو سوم آن به چین است. همچنین بر اساس ادعای تنظیم کنندگان این نامه، درآمد نفتی ایران در فاصله فوریه ۲۰۲۱ تا اکتبر ۲۰۲۳ حداقل ۸۸ میلیارد دلار بوده و ذخایر ارزی این کشور در فاصله سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ رشدی ۴۵ درصدی را شاهد بوده است.
هرچند وزارت خزانه داری دولت بایدن به وضع تحریم‌ها علیه ایران در حوزه‌هایی نظیر حقوق بشر، موشکی و تخلفات اشاعه‌ای ادامه می‌دهد، اما بخش اعظم تحریم‌های نفتی و ال ان جی به خصوص علیه چین و خریداران مرتبط با چین، ناچیز و غیرموثر بوده است. نمی‌توان دلیل مشخصی برای توضیح اینکه چرا دولت بایدن به تهران اجازه می‌دهد مقادیر قابل توجهی پول نقد عاید خود کند پیدا کرد. با این حال سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا به وال استریت ژورنال گفته: «ایالات متحده اجرای سختگیرانه تمام تحریم‌های مرتبط با ایران را ادامه می‌دهد و هیچ تحریمی را لغو نکرده است. هرگونه ادعایی بر خلاف این موضوع نادرست است.»
احتمالا دولت بایدن همچنان کورسوی امیدی به نوعی توافق برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران دارد. این احتمال نیز وجود دارد که دولت بایدن نگران افزایش قیمت نفت در سال منتهی به انتخابات باشد. احتمال دیگر این است که دولت بایدن نگران است بی‌توجهی‌اش به مشکل موجب شده تا توانایی ایران در بالا بردن سطح تنش افزایش یابد و این یعنی واشنگتن اکنون عملا باید با ایران به عنوان یک قدرت هسته‌ای رفتار کند.
قدرت‌های اروپایی نیز که در توافق سال ۲۰۱۵ در کنار آمریکا بودند و اقدام سال ۲۰۱۸ دولت ترامپ در خروج از توافق هسته‌ای ایران را محکوم کردند، به یکباره حساسیت خود نسبت به پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را از دست داده‌اند. کشورهای اروپایی و آمریکا در نشست ماه نوامبر شورای حکام تصمیم ایران به افزایش سطح غنی سازی اورانیوم به ۶۰ درصد را محکوم کردند، اما این کشورها هیچ اشاره‌ای به تبعاتی که ایران ممکن است در نتیجه اخذ این تصمیم با آن مواجه شود نکردند.
اما نکته عجیب‌تر همچنان بی‌میلی دولت بایدن به همکاری با متحدانش جهت فعال کردن مکانیزم موسوم به ماشه است. در چند مقطع مهم زمانی چنین تصمیمی می‌توانست اتخاذ شود. در اکتبر ۲۰۲۳، موعد قطعنامه سازمان ملل که انتقال پهپاد و موشک به مقصد و مبدا ایران را ممنوع می‌کرد به موجب برجام منقضی شد. هرچند ایران و آمریکا هر دو پایبندی به توافق برجام را متوقف ساخته‌اند، اما قطعنامه شورای امنیت که متضمن تعهدات طرفین در برجام است هنوز پابرجاست. ایران، به ادعای دولت بایدن مدت‌ها مشغول نقض محدودیت‌های وضع شده بر برنامه‌های موشکی و پهپادی خود بوده است. مکانیزم اسنپ بک، به هر کدام از طرف‌های توافق برجام اجازه می‌دهد که فرآیندی را در شورای امنیت سازمان ملل کلید بزنند و تحریم‌های سازمان ملل از جمله تحریم‌های تسحلیاتی و موشکی علیه ایران را مجددا فعال نماید. فعال شدن مکانیزم ماشه یا همان اسنپ بک می‌تواند محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران را نیز بازگرداند.
نشانه‌های رو به افزایشی وجود دارد مبنی بر اینکه رویکرد تندروانه و رادیکال ایران تهدیدی برای ایالات متحده به شمار می‌رود. شکست گفتگوها با ایران در سال ۲۰۲۲ در خلاء اتفاق نیافتاد. حتی قبل از اینکه حمله ۷ اکتبر حماس سایه سنگینی بر نقش مخرب ایران در خاورمیانه بیندازد، تعدادی از اتفاقات منطقه‌ای این موضوع را به خوبی روشن کرده بود که تمایل تهران به تعامل با غرب رو به کاهش است. اولین اتفاق نحوه برخورد با اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی در سپتامبر ۲۰۲۲ بود که انتقادات شدید دولت بایدن را در پی داشت. پس از این اتفاقات، گفتگوها بین ایران و آمریکا صرفا به تلاش‌ها برای آزادی ۵ زندانی آمریکایی محبوس در زندان‌های ایران محدود شد.
به علاوه، همزمان با رادیکال‌تر شدن سیاست در داخل، سیاست خارجی ایران نیز صریحتر از قبل به سمت روسیه و چین تمایل پیدا کرد. در طی ۲ سال گذشته، ایران حمایت تسلیحاتی از روسیه در جنگ اوکراین را افزایش داده و بیش از ۲ هزار فروند پهپاد به این کشور تحویل داده است. در کنار این‌ها باید به نقش ایران در حمله ۷ اکتبر حماس از طریق تامین مالی، تسلیحاتی و آموزشی گروه حماس نیز اشاره کرد. همچنین حوثی‌های تحت حمایت ایران کشتیرانی بین المللی در دریای سرخ را مختل نموده‌اند. فعالیت‌های گروه حزب الله لبنان و سایر گروه‌های شبه نظامی در عراق و سوریه را نیز که همگی از حمایت ایران برخوردارند باید به این فهرست اضافه کرد.