نرخ بهره بین بانکی در قله تابستانی

با توجه به تقاضای زیاد نقدینگی و کسری آن در بانک‌ها، برای پوشش تقاضای منابع مالی بانک‌ها ناچار به استقراض از بانک مرکزی یا سایر بانک‌ها در قالب دو بازار شبانه و بازار باز هستند. علی‌رغم اینکه فعالیت بانک مرکزی در بازار باز متوجه تغییر زیادی نشده و همچنان در اندازه قابل توجهی صورت می‌گیرد، نرخ بهره در بازار شبانه افزایش یافته و از کانال ۲۳٫۵ درصد فراتر رفته است، اما فعالیت این نهاد در چند هفته اخیر در بازار شبانه به طرز عجیبی صفر بوده است. 

سهم صفر بانک مرکزی در بازار شبانه مرداد ۱۴۰۲

بازار شبانه بازاری است که درآن بانک‌ها می‌توانند از یکدیگر استقراض کنند و نرخ بهره در این بازار با توجه به میزان عرضه و تقاضا منابع مالی تعیین می‌شود. تاریخ سررسید این بازار کوتاه مدت است و باید منابع استقراض شده ظرف مدت کوتاهی همراه با بهره آن تسویه شوند.  

بانک مرکزی برای ساماندهی به فعالیت بانک و نظارت بر آن‌ها در بازار شبانه به تعریف یک کریدور یا دالان می‌پردازد، کف کریدور نرخ سودی است که در آن بانک مرکزی اقدام افزایش تقاضای منابع مالی از بانک‌ها می‌کند تا نرخ بهره از این سطح پایین‌تر نیاید، در سقف کریدور نیز نرخ سودی قرار دارد که بانک مرکزی تعهد می‌دهد در آن نرخ به هراندازه که بانک‌ها نیاز داشتند، منابع مالی به آن‌ها قرض دهد. در این صورت نرخ بهره بازار شبانه از کریدور تعریف شده خارج نمی‌شود. در حال حاضر نرخ بهره کف کریدور ۲۳ و سقف آن ۲۴ درصد است. چند هفته است که در کمال تعجب به طور متوالی فعالیت بانک مرکزی در بازار شبانه صفر بوده است. این اتفاق در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده است.  

عملیات بازار باز، کنترل بازار بین بانکی

اما این همه ماجرا نیست، علاوه بر آن دولت می‌تواند با فعالیت در عملیات بازار باز به بخشی از تقاضای منابع مالی پاسخ دهد و از این طریق بر نرخ بهره بازار بین بانکی اثر گذار باشد. هرگاه که تقاضای منابع مالی میان بانک‌ها شدت می‌گیرد، بانک مرکزی می‌تواند برای کاهش فشار تقاضا در بازار شبانه، اقدام به بازخرید (ریپو) اوراق بهاردار کند. در این نوع تعهد، بانک‌ها می‌توانند اوراق بهادار خود را برای یک هفته به بانک مرکزی بفروشند و پس از اتمام سررسید اوراق خود را دوباره بخرند و بهره بانک مرکزی را بپردازند. در چند هفته اخیر فعالیت بانک مرکزی در بازار باز به طرز قابل توجهی بالا بوده است. به عبارت دیگر بانک مرکزی تلاش کرده تا تقاضای منابع بانک‌ها را از طریق عملیات بازار باز پوشش دهد.  

حدودا یک ماه بود که نرخ بهره بازار بین بانکی در کانال ۲۳٫۴ تا ۲۳٫۵ درصد نوسان می‌کرد. علی‌رغم اینکه فعالیت بانک مرکزی در بازار باز دچار تغییر زیادی نشده و همچنان در سطح بالایی قرار داشته، اما با این حال نرخ بهره بازار شبانه متحمل فشار شده و افزایش یافته است. بر اساس گزارشات منتشر شده از بانک مرکزی نرخ بهره بازار بین بانکی (بازار شبانه) در هفته منتهی به ۴ مرداد ۱۴۰۲ نزدیک به ۲۳٫۵۵ درصد رسیده و پس از طی روند صعودی خود به بالاترین میزان خود در بازه یک ماه و نیمه رسیده است.